Thuế GTGT Không Được Khấu Trừ Có Được Tính Vào Chi Phí Hợp Lý?

1. Một trong những nội dung thường gây tranh cãi và dễ bị loại khi kiểm tra quyết toán thuế là khoản thuế giá trị gia tăng (GTGT) đầu vào không đủ điều kiện khấu trừ. Khi khoản thuế GTGT này không được khấu trừ, nhiều doanh nghiệp lúng túng trong việc xử lý kế toán và thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN): liệu khoản này có được ghi nhận là chi phí hợp lý để tính thuế TNDN hay không?

Về bản chất, thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ không đồng nghĩa với việc toàn bộ chi phí liên quan bị loại khi tính thuế TNDN. Điều quan trọng là phải xét riêng hai mục tiêu thuế:

Một là mục tiêu khấu trừ thuế GTGT, với yêu cầu rất chặt về hóa đơn, phương thức thanh toán, đối tượng chịu thuế…

Hai là mục tiêu xác định chi phí được trừ khi tính thu nhập chịu thuế TNDN, đặt trọng tâm vào việc khoản chi có liên quan đến hoạt động SXKD, có đầy đủ chứng từ hợp pháp, không vi phạm các khoản chi không được trừ.

Chính vì vậy, trong nhiều tình huống, mặc dù thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ vì không đáp ứng điều kiện theo Luật thuế GTGT, nhưng vẫn có thể được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN, nếu thỏa mãn điều kiện về chi phí theo Luật thuế TNDN. Dưới đây là những tình huống điển hình cần phân tích chuyên sâu.

2. Phân tích các tình huống cụ thể

- Trường hợp 1: Doanh nghiệp trả thay tiền thuê nhà cho cá nhân – thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ, nhưng chi phí có thể được chấp nhận

Trong thực tế, nhiều doanh nghiệp có chính sách hỗ trợ chỗ ở cho chuyên gia, giám đốc điều hành, cán bộ kỹ thuật, và thường đứng tên hợp đồng thuê nhà với bên cho thuê là tổ chức. Trong hóa đơn thuê nhà, thuế GTGT được thể hiện rõ, tuy nhiên bên sử dụng nhà lại là cá nhân, không phải doanh nghiệp.

Vì đối tượng sử dụng là cá nhân, khoản chi phí thuê nhà không gắn trực tiếp với hoạt động SXKD của doanh nghiệp, nên thuế GTGT đầu vào không đủ điều kiện để khấu trừ. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp chứng minh được rằng việc hỗ trợ nhà ở là cần thiết cho hoạt động sản xuất, như quy định trong chính sách nhân sự, hợp đồng lao động, hoặc yêu cầu đặc thù về lao động kỹ thuật cao..., thì khoản chi đó hoàn toàn có thể được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN – bao gồm cả phần thuế GTGT không được khấu trừ.

Trường hợp này đã được Tổng cục Thuế xác nhận tại Công văn 2615/TCT-CS ngày 02/07/2015, theo đó nếu doanh nghiệp có hợp đồng thuê nhà, có chứng từ thanh toán hợp pháp và có chính sách chi trả rõ ràng cho người lao động thì khoản chi thuê nhà, kể cả phần thuế GTGT không được khấu trừ, vẫn được tính vào chi phí hợp lý.

- Trường hợp 2: Doanh nghiệp thuê nhà của cá nhân, nhưng đứng tên thanh toán điện nước trực tiếp với nhà cung cấp – thuế GTGT không khấu trừ nhưng chi phí được tính

Một trường hợp phổ biến là doanh nghiệp thuê văn phòng hoặc nhà xưởng của hộ cá nhân, nhưng chủ nhà không đứng ra thanh toán điện nước. Doanh nghiệp buộc phải ký hợp đồng và đứng tên trực tiếp với nhà cung cấp dịch vụ điện, nước. Hóa đơn điện nước xuất cho doanh nghiệp, có thuế GTGT rõ ràng.

Tuy nhiên, vì địa điểm sử dụng điện nước không phải là địa điểm đăng ký hoạt động chính của doanh nghiệp (vì chỉ là nơi thuê), hoặc không được xác nhận là điểm kinh doanh hợp pháp, nên thuế GTGT đầu vào từ các hóa đơn điện nước không đủ điều kiện khấu trừ.

Dù vậy, nếu chứng minh được rằng điện nước này sử dụng phục vụ trực tiếp cho hoạt động sản xuất, kinh doanh tại địa điểm thuê hợp pháp, có hợp đồng thuê nhà, chứng từ thanh toán rõ ràng, và địa điểm thuê phù hợp với mô hình hoạt động, thì toàn bộ chi phí (gồm cả thuế GTGT không được khấu trừ) vẫn được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN.

Vấn đề này được đề cập rõ trong Công văn 3009/TCT-CS ngày 04/08/2022 và Công văn 3803/TCT-CS ngày 08/10/2021, khẳng định rằng trong điều kiện doanh nghiệp có đầy đủ chứng từ hợp lệ và hoạt động phát sinh gắn với hoạt động SXKD, thì khoản chi trả tiền điện, nước tại nơi thuê được coi là chi phí hợp lý.

- Trường hợp 3: Doanh nghiệp mua hàng hóa dịch vụ từ đối tượng không thuộc diện chịu thuế GTGT – vẫn được ghi nhận chi phí đầy đủ

Khi doanh nghiệp mua hàng hóa, dịch vụ từ các hộ kinh doanh nộp thuế khoán hoặc cá nhân không kinh doanh, trên hóa đơn bán hàng hoặc hóa đơn của hộ khoán sẽ không thể hiện thuế GTGT. Khi đó, doanh nghiệp không phát sinh khoản thuế GTGT để khấu trừ. Tuy nhiên, giá mua đã bao gồm cả yếu tố thuế (nếu có), và thực chất đây là giá trị chi phí mà doanh nghiệp phải chi trả để phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh.

Trong trường hợp này, dù không có thuế GTGT để kê khai khấu trừ, nhưng nếu doanh nghiệp có đầy đủ hóa đơn bán hàng, hợp đồng, chứng từ thanh toán phù hợp, thì toàn bộ giá trị chi phí (bao gồm phần thuế “ẩn” trong giá) đều được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN. Việc không có thuế GTGT trên hóa đơn không ảnh hưởng đến tính hợp lý của chi phí, miễn là đáp ứng các điều kiện chung về tính phục vụ hoạt động SXKD và có chứng từ đầy đủ.

- Trường hợp 4: Tổng hợp nhiều hóa đơn < 20 triệu trong ngày, thanh toán bằng tiền mặt – không được khấu trừ nhưng vẫn được tính chi phí

Luật thuế GTGT quy định rõ: để được khấu trừ thuế đầu vào với hóa đơn từ 20 triệu đồng trở lên, doanh nghiệp phải thanh toán không dùng tiền mặt. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều doanh nghiệp mua hàng nhiều lần trong ngày, mỗi hóa đơn < 20 triệu đồng, nhưng tổng giá trị phát sinh trong ngày với cùng một nhà cung cấp vượt 20 triệu đồng, và thanh toán bằng tiền mặt.

Trường hợp này bị vi phạm điều kiện khấu trừ thuế GTGT, dẫn tới toàn bộ thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ. Tuy nhiên, về phía thuế TNDN, nếu doanh nghiệp vẫn có hóa đơn đầy đủ, hàng hóa thực sự phục vụ hoạt động SXKD, thì toàn bộ phần chi phí bao gồm cả phần thuế GTGT không được khấu trừ vẫn có thể tính vào chi phí hợp lý khi xác định thu nhập chịu thuế.

Dù chưa có công văn cụ thể cho tình huống này, nhưng trong nhiều cuộc thanh kiểm tra thuế thực tế, cơ quan thuế chỉ loại phần thuế GTGT không được khấu trừ, và vẫn chấp nhận phần chi phí (gồm cả thuế) nếu doanh nghiệp chứng minh được mục đích SXKD và có hóa đơn hợp lệ.

3. Tổng kết từ Review Kế toán Mr Wick : Từ các tình huống thực tế trên, có thể rút ra nguyên tắc xử lý rõ ràng: Khoản thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ hoàn toàn có thể được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN, miễn là:

- Chi phí đó phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp;

- Có đầy đủ hóa đơn, chứng từ hợp pháp;

- Nếu khoản chi phí đó có hóa đơn từ 20tr bao gồm thuế GTGT thì phải thanh toán không dùng tiền mặt

- Không thuộc các khoản chi bị cấm hoặc hạn chế theo quy định của Luật thuế TNDN.

Nắm rõ ranh giới giữa "khấu trừ thuế GTGT" và "tính chi phí thuế TNDN" giúp doanh nghiệp chủ động trong kế toán, tự tin khi giải trình với cơ quan thuế, và tránh được những khoản chi phí bị loại không đáng có.

Khóa đào tạo cho Kế toán đáp ứng vị trị KTTH, KTT | W1. Tư duy Kế toán 30 chạm 30.

Bấm vào dòng chữ này để đăng ký nhân tự vấn để học W1| Tư duy Kế toán 30 chạm 30.