Bài 7: Thuế TNDN Hoãn Lại Khi Doanh Nghiệp Chọn Khấu Hao Khác Kế Toán Và Thuế

Thứ nhất, về căn cứ xác định giá trị phải khấu hao và nguyên tắc ghi nhận

Theo quy định trong Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 03 – Tài sản cố định hữu hình, giá trị phải khấu hao của một tài sản cố định được xác định bằng nguyên giá trừ đi giá trị thanh lý ước tính của tài sản đó. Đây là một nguyên tắc ghi nhận mang tính kế toán tài chính, phản ánh kỳ vọng về lợi ích kinh tế mà doanh nghiệp sẽ tiêu dùng trong suốt vòng đời sử dụng tài sản, đồng thời thể hiện quan điểm thận trọng trong việc phân bổ chi phí. Ví dụ, nếu một tài sản được mua với nguyên giá 100 đồng, và doanh nghiệp ước tính rằng khi thanh lý tài sản này sau khi sử dụng sẽ thu hồi lại được 10 đồng, thì giá trị phải khấu hao là 90 đồng. Đây là mức chi phí thực sự được phân bổ trong suốt thời gian sử dụng của tài sản để ghi nhận vào báo cáo kết quả kinh doanh theo chuẩn mực kế toán.

Thứ hai, khi nào doanh nghiệp được lựa chọn khấu hao theo giá trị đã trừ giá trị thanh lý ước tính

Doanh nghiệp chỉ được lựa chọn cách xác định giá trị phải khấu hao bằng nguyên giá trừ đi giá trị thanh lý ước tính khi thực hiện lập báo cáo tài chính theo hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam, đặc biệt là trong các doanh nghiệp có áp dụng đầy đủ hệ thống kế toán tài chính để phục vụ mục tiêu cung cấp thông tin trung thực và hợp lý cho cổ đông, nhà đầu tư và các bên liên quan. Tuy nhiên, đối với báo cáo thuế và xác định nghĩa vụ thuế thu nhập doanh nghiệp, doanh nghiệp vẫn bắt buộc phải tuân thủ theo quy định tại Thông tư 45/2013/TT-BTC (hoặc văn bản thay thế), theo đó không đề cập đến việc trừ đi giá trị thanh lý ước tính khi xác định chi phí khấu hao được trừ. Như vậy, trong cùng một tài sản, có thể xuất hiện hai cách tính chi phí khấu hao khác nhau giữa kế toán và thuế – chính sự khác biệt này là cơ sở làm phát sinh chênh lệch tạm thời và thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại.

Thứ ba, lý do phát sinh thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại trong tình huống này

Khi doanh nghiệp khấu hao tài sản theo chuẩn mực kế toán (trừ đi giá trị thanh lý ước tính), thì tổng chi phí khấu hao ghi nhận trong báo cáo tài chính sẽ thấp hơn so với tổng chi phí khấu hao theo quy định thuế (khấu hao toàn bộ nguyên giá). Điều này dẫn đến lợi nhuận kế toán trước thuế cao hơn lợi nhuận tính thuế, kéo theo số thuế TNDN hiện hành phải nộp cũng cao hơn so với nghĩa vụ thuế thực tế nếu xét trên toàn vòng đời tài sản. Vì vậy, phần chênh lệch chi phí khấu hao không được trừ trong kế toán nhưng được trừ theo thuế được gọi là chênh lệch tạm thời được khấu trừ. Doanh nghiệp sẽ ghi nhận một khoản thuế TNDN hoãn lại phải trả tương ứng với phần chênh lệch này, để phản ánh đúng bản chất nghĩa vụ thuế sẽ đảo ngược trong tương lai.

Thứ tư, ví dụ cụ thể để minh họa chênh lệch và thuế TNDN hoãn lại

Giả sử một doanh nghiệp mua một thiết bị sản xuất với nguyên giá là 100 triệu đồng. Doanh nghiệp ước tính rằng sau 4 năm sử dụng, thiết bị này sẽ được thanh lý với giá 20 triệu đồng. Khi đó:

- Giá trị phải khấu hao theo kế toán là 80 triệu đồng, tương ứng 20 triệu đồng mỗi năm trong 4 năm.

- Tuy nhiên, theo quy định thuế, doanh nghiệp được khấu hao toàn bộ 100 triệu đồng, tương ứng 25 triệu đồng mỗi năm.

- Như vậy, mỗi năm, chi phí khấu hao kế toán thấp hơn thuế là 5 triệu đồng, dẫn đến lợi nhuận kế toán cao hơn 5 triệu đồng so với lợi nhuận tính thuế.

- Với thuế suất TNDN 20%, doanh nghiệp sẽ phải ghi nhận một khoản thuế TNDN hoãn lại phải trả là 1 triệu đồng/năm trong suốt 4 năm (tổng cộng 4 triệu đồng). Bút toán hàng năm Nợ 8212/Có 347: 1tr. Khoản này sẽ được đảo ngược khi tài sản thanh lý và không còn chênh lệch nữa.

Thứ năm, xử lý tình huống khi đến cuối đời tài sản không phát sinh giá trị thanh lý như ước tính ban đầu

Một điểm cần lưu ý là nếu tại thời điểm mua tài sản, doanh nghiệp ước tính giá trị thanh lý là 20 triệu đồng nhưng đến cuối đời tài sản, thực tế không thu hồi được gì do hỏng hóc hoặc thị trường không còn nhu cầu, thì phần giá trị thanh lý ước tính trước đây không còn phù hợp. Trong kế toán, doanh nghiệp phải đánh giá lại và ghi nhận phần tổn thất hoặc điều chỉnh lại giá trị thanh lý về 0, đồng nghĩa với việc phải ghi nhận chi phí kế toán bổ sung tương ứng. Khi đó, phần chênh lệch giữa kế toán và thuế sẽ giảm, và thuế TNDN hoãn lại đã ghi nhận trước đó sẽ được điều chỉnh hoàn nhập để phản ánh đúng bản chất. Nếu doanh nghiệp không kịp điều chỉnh trong năm phát sinh, có thể phát sinh sai lệch đáng kể trên báo cáo tài chính, ảnh hưởng đến quyết định của người sử dụng báo cáo.

Bút toán lúc này: Nợ 347/Có 8212: 4tr

Thứ sáu, tổng kết và định hướng mở rộng hiểu biết về thuế TNDN hoãn lại

Qua phân tích trên, có thể thấy việc lựa chọn phương pháp khấu hao theo giá trị phải khấu hao mang lại ý nghĩa lớn trong việc phản ánh trung thực lợi ích kinh tế tiêu dùng từ tài sản, tuy nhiên cũng đặt ra yêu cầu doanh nghiệp phải hiểu và xử lý chính xác các chênh lệch kế toán – thuế. Chính sự khác biệt trong nguyên tắc kế toán tài chính và chính sách thuế đã làm phát sinh thuế TNDN hoãn lại – một chủ đề không chỉ đòi hỏi kiến thức kế toán vững vàng mà còn cần tư duy logic và hệ thống. Nếu bạn quan tâm đến các tình huống thực tế liên quan đến thuế TNDN hoãn lại, mời tìm đọc thêm các bài viết chuyên sâu khác mà tôi – Mr Wick Kiểm toán – đã từng chia sẻ để hiểu rõ hơn cách nhận diện, tính toán và ghi nhận thuế hoãn lại trong các bối cảnh tài chính đa dạng.

Mr Wick Kiểm toán - Đào tạo Kế toán chuyên nghiệp
ATC Academy | Công ty TNHH Đào tạo và Tư vấn Á Châu

Khóa đào tạo cho Kế toán đáp ứng vị trị KTTH, KTT | W1. Tư duy Kế toán 30 chạm 30.
Bấm vào dòng chữ này để đăng ký nhân tư vấn để học W1| Tư duy Kế toán 30 chạm 30.

Hãy ấn like, subcribe các kênh của Mr Wick Kiểm toán để theo dõi và cập nhật các thông tin, kiến thức Kế toán và Thuế mới nhất!