Thứ nhất: Bản chất pháp lý của thuế GTGT và hóa đơn GTGT
Để xác định nghĩa vụ lập hóa đơn khi tiêu hủy hàng hóa, cần quay lại bản chất của thuế GTGT và vai trò của hóa đơn trong hệ thống pháp luật thuế. Theo Luật Thuế GTGT, đây là loại thuế gián thu đánh vào giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ trong suốt quá trình từ sản xuất đến tiêu dùng. Hóa đơn GTGT là chứng từ pháp lý bắt buộc, phản ánh các giao dịch kinh tế phát sinh doanh thu, ghi nhận số thuế GTGT đầu ra của người bán và là căn cứ khấu trừ thuế GTGT đầu vào của người mua.
Tuy nhiên, hoạt động tiêu hủy hàng hóa không phải là một giao dịch thương mại, không phát sinh doanh thu, không tạo ra giá trị tăng thêm, cũng không có sự chuyển giao quyền sở hữu giữa các bên. Căn cứ theo Điều 9 Nghị định 123/2020/NĐ-CP, thời điểm lập hóa đơn chỉ phát sinh khi có hoạt động bán hàng hoặc cung ứng dịch vụ. Do đó, tiêu hủy hàng hóa không phải là đối tượng phải xuất hóa đơn GTGT đầu ra.
Điểm cần phân biệt rõ là "tiêu hủy hàng hóa" khác hoàn toàn với "hủy hóa đơn". Hủy hóa đơn là xử lý chứng từ đã lập không còn giá trị sử dụng; còn tiêu hủy hàng hóa là xử lý tài sản mất giá trị, không còn khả năng đưa vào lưu thông. Hai khái niệm này độc lập và không thể thay thế cho nhau.
Thứ hai: Xử lý thuế GTGT đầu vào và chi phí khi tính thuế TNDN
Mặc dù không phải xuất hóa đơn GTGT đầu ra, nhưng vấn đề quan trọng là cách xử lý thuế GTGT đầu vào và chi phí tính thuế TNDN đối với hàng hóa bị tiêu hủy.
Về thuế GTGT: Nguyên tắc của thuế GTGT là đánh vào tiêu dùng cuối cùng, không phải vào tổng giá trị hàng hóa ở mọi khâu. Khi doanh nghiệp mua hàng, thuế GTGT đầu vào đã được nộp cho ngân sách nhà nước qua nhà cung cấp. Nếu hàng hóa bị hư hỏng, hết hạn sử dụng hoặc tổn thất khách quan, thì nghiệp vụ mua ban đầu vẫn phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh chịu thuế. Do đó, thuế GTGT đầu vào vẫn được khấu trừ, với điều kiện doanh nghiệp có hồ sơ chứng minh đầy đủ tổn thất này. Đây là cách xử lý đảm bảo tính công bằng và đúng bản chất của thuế GTGT.
"Điều 23. Khấu trừ thuế giá trị gia tăng
1. Thuế giá trị gia tăng đầu vào của hàng hóa, dịch vụ sử dụng cho sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chịu thuế giá trị gia tăng được khấu trừ toàn bộ kể cả thuế giá trị gia tăng đầu vào không được bồi thường của hàng hóa, dịch vụ chịu thuế giá trị gia tăng bị tổn thất, hàng hóa bị hao hụt tự nhiên do tính chất lý hóa trong quá trình vận chuyển. Cơ sở kinh doanh phải có đầy đủ hồ sơ, tài liệu chứng minh các trường hợp tổn thất không được bồi thường để khấu trừ thuế. Trường hợp pháp luật có quy định về định mức hao hụt tự nhiên thì cơ sở kinh doanh được khấu trừ số thuế giá trị gia tăng đầu vào của số lượng hàng hóa thực tế hao hụt tự nhiên không vượt quá định mức hao hụt theo quy định, số thuế giá trị gia tăng đầu vào của số lượng hàng hóa vượt định mức hao hụt không được khấu trừ thuế." Điều đấy có nghĩa là toàn bộ bị tổn thất mà không được bồi thường.
Về thuế TNDN: Khoản chi phí của hàng hóa bị tiêu hủy có thể được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN, theo Khoản 2, Điều 4 Thông tư 96/2015/TT-BTC. Tuy nhiên, chỉ những trường hợp hư hỏng do nguyên nhân khách quan (biến đổi sinh hóa, hết hạn sử dụng, thiên tai, dịch bệnh, hỏa hoạn, không được bồi thường) mới được chấp nhận. Nếu hư hỏng do lỗi chủ quan, chi phí này sẽ bị loại trừ. Như vậy, doanh nghiệp vừa được khấu trừ thuế GTGT đầu vào, vừa được tính chi phí được trừ, nhưng phải đảm bảo chứng minh tính khách quan của tổn thất.
Thứ ba: Hồ sơ pháp lý và thực tiễn tuân thủ khi tiêu hủy hàng hóa
Điều kiện tiên quyết để được khấu trừ thuế và tính chi phí hợp lệ chính là bộ hồ sơ tiêu hủy hàng hóa. Đây là bằng chứng duy nhất để doanh nghiệp giải trình với cơ quan thuế. Nếu thiếu hồ sơ, toàn bộ chi phí sẽ không được công nhận, và thuế GTGT đầu vào sẽ bị loại trừ, kéo theo nguy cơ truy thu và xử phạt hành chính.
Một bộ hồ sơ tiêu hủy hợp lệ thường bao gồm: Quyết định thành lập Hội đồng tiêu hủy; Biên bản kiểm kê hàng hóa bị hư hỏng; Biên bản họp Hội đồng xử lý; Bảng kê xuất nhập tồn; Hồ sơ bồi thường (nếu có); và Biên bản tiêu hủy có xác nhận của Hội đồng. Đây là chuẩn mực pháp lý mà cơ quan thuế trên cả nước đều yêu cầu trong thực tiễn.
Các công văn hướng dẫn của cơ quan thuế, như Công văn 9097/CTTPHCM-TTHT, Công văn 31789/CTBDU-TTHT hay Công văn 46425/CT-TTHT, đều thống nhất quan điểm rằng doanh nghiệp không phải lập hóa đơn đầu ra cho hàng hóa tiêu hủy. Trọng tâm quản lý nằm ở bộ hồ sơ chứng minh tính hợp pháp của chi phí và khấu trừ thuế GTGT đầu vào.
Có thể khẳng định doanh nghiệp không có nghĩa vụ xuất hóa đơn GTGT đầu ra đối với hàng hóa bị tiêu hủy do hết hạn sử dụng hoặc hư hỏng khách quan. Thuế GTGT đầu vào vẫn được khấu trừ và chi phí hàng hóa tiêu hủy vẫn được tính vào chi phí được trừ khi xác định thuế TNDN, với điều kiện doanh nghiệp lập đầy đủ hồ sơ theo quy định.
Mr Wick Kiểm toán - Đào tạo Kế toán chuyên nghiệp
ATC Academy | Công ty TNHH Đào tạo và Tư vấn Á Châu
Khóa đào tạo cho Kế toán đáp ứng vị trị KTTH, KTT | W1. Tư duy Kế toán 30 chạm 30.
Bấm vào dòng chữ này để đăng ký nhân tư vấn để học W1| Tư duy Kế toán 30 chạm 30.
Hãy ấn like, subcribe các kênh của Mr Wick Kiểm toán để theo dõi và cập nhật các thông tin, kiến thức Kế toán và Thuế mới nhất!
Website: https://taichinhketoanedu.com
Facebook: https://www.facebook.com/mrwickkiemtoan
Youtube: https://www.youtube.com/@mrwickkiemtoan
Tiktok: https://www.tiktok.com/@mrwickkiemtoan
Group: https://www.fb.com/groups/diendanthue.new
