Nên Chọn Hộ Kinh Doanh Hay Mở Công Ty? Kế Toán Cần Biết

Rất nhiều bạn học viên và các bạn theo dõi tôi thời gian qua đã nhắn tin, bình luận với mong muốn tôi chia sẻ sâu hơn về sự khác biệt giữa Hộ kinh doanh và Công ty TNHH một thành viên.

Và vì hôm nay là một buổi cuối tuần, tôi có chút thời gian rảnh nên tôi quyết định ngồi xuống, viết lại một bài phân tích đầy đủ, chi tiết – không chỉ dưới góc nhìn của một người làm nghề đào tạo, mà còn là người đã nhiều năm nghiên cứu pháp luật Thuế và Kế toán tại Việt Nam.
Hy vọng bài viết này sẽ giúp Anh Chị có góc nhìn đầy đủ hơn trước khi chọn cho mình một mô hình kinh doanh phù hợp.
1. Tư cách pháp lý: Khác biệt nằm ở năng lực chịu trách nhiệm và khả năng mở rộng
• Hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân. Mọi rủi ro pháp lý và tài chính phát sinh từ hoạt động kinh doanh sẽ do chủ Hộ chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân.
• Công ty TNHH một thành viên là một pháp nhân độc lập. Chủ sở hữu Công ty chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi phần vốn đã góp. Đây là lớp “vỏ pháp lý” giúp tách bạch tài sản cá nhân và tài sản doanh nghiệp, từ đó kiểm soát rủi ro hiệu quả hơn và tạo điều kiện thuận lợi cho việc mở rộng quy mô.

2. Chế độ Kế toán và nghĩa vụ báo cáo: Sự khác biệt về tính bắt buộc và mức độ chuyên nghiệp
• Công ty TNHH một thành viên bắt buộc phải tổ chức Kế toán và lựa chọn áp dụng một trong hai chế độ Kế toán theo Thông tư 133/2016/TT-BTC (dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa) hoặc Thông tư 200/2014/TT-BTC (dành cho doanh nghiệp lớn). Công ty cũng phải lập và nộp đầy đủ:
- Báo cáo tài chính năm
- Tờ khai và quyết toán Thuế GTGT, Thuế TNDN, Thuế TNCN
- Quyết toán Thuế hàng năm và có thể phải kiểm toán
• Hộ kinh doanh hiện nay cũng có hướng dẫn chế độ Kế toán tại Thông tư 88/2021/TT-BTC, tuy nhiên:
- Việc áp dụng chế độ này là tồn tại ở hộ kê khai
- Hộ kinh doanh không phải lập báo cáo tài chính như doanh nghiệp pháp nhân.
- Hầu hết Hộ áp dụng phương pháp Thuế khoán, kê khai đơn giản, không cần lập sổ sách chi tiết nếu không tự nguyện thực hiện.
- Không phải quyết toán Thuế hàng năm nếu không có rủi ro.
Sự khác biệt này dẫn đến việc Công ty có hệ thống số liệu rõ ràng, minh bạch và kiểm soát được toàn bộ hoạt động tài chính – trong khi Hộ kinh doanh thường thiếu cơ sở dữ liệu Kế toán để phân tích hiệu quả kinh doanh hoặc gọi vốn.

3. Chính sách Thuế: Sự khác biệt không chỉ nằm ở Thuế suất mà ở bản chất điều hành
Công ty TNHH một thành viên thường phải chịu nhiều sắc Thuế hơn, cụ thể:
• Thuế GTGT: kê khai định kỳ, được khấu trừ và hoàn Thuế nếu đủ điều kiện.
• Thuế TNDN: áp dụng Thuế suất phổ thông 20%, được trừ chi phí hợp lý, hợp lệ để xác định lợi nhuận chịu Thuế.
• Thuế TNCN: khấu trừ và nộp cho toàn bộ người lao động có thu nhập chịu Thuế.
• Lưu ý đặc biệt: Lương của chủ Công ty TNHH một thành viên không được tính vào chi phí được trừ khi xác định Thuế TNDN, vì chủ sở hữu không có quan hệ lao động với Công ty mình.
Trong khi đó, Hộ kinh doanh cá thể:
• Chỉ chịu hai loại Thuế: Thuế GTGT (tính trực tiếp trên doanh thu) và Thuế TNCN (cũng tính theo tỷ lệ doanh thu).
• Không phải kê khai chi phí, không xác định lãi – lỗ, nên dù kinh doanh thua lỗ vẫn phải nộp Thuế như thường.
Như vậy, Hộ kinh doanh ít sắc Thuế hơn, nhưng thiếu công cụ tối ưu Thuế, và thiếu cơ sở để lập kế hoạch tài chính rõ ràng.

4. Mối quan hệ đối tác và năng lực mở rộng: Pháp nhân là “chìa khóa” để đi xa hơn
Đây là điểm mấu chốt mà nhiều người bỏ qua. Nhiều đối tác lớn, ngân hàng, Công ty nước ngoài hoặc đơn vị nhà nước không ký hợp đồng với Hộ kinh doanh. Họ yêu cầu bên hợp tác phải là pháp nhân có tư cách pháp lý, mã số Thuế, báo cáo tài chính, hóa đơn điện tử.
Một Hộ kinh doanh có thể làm tốt, làm giỏi – nhưng vì thiếu tư cách pháp nhân, họ bị loại khỏi cuộc chơi lớn, không phải vì năng lực yếu, mà vì đứng sai vị trí pháp lý.
Thành lập Công ty không chỉ để “hợp pháp hóa” kinh doanh, mà còn để mở cánh cửa cho những cơ hội chưa đến.

5. Tư duy dài hạn: Xây nhà cao phải có móng sâu
Nếu chỉ buôn bán nhỏ, kinh doanh tự phát, không tuyển dụng, không mở rộng – Hộ kinh doanh là lựa chọn tiết kiệm.
Nhưng nếu xác định làm ăn lâu dài, bài bản, minh bạch, mở rộng, hoặc hướng tới thương hiệu – chuỗi – đối tác – vốn hóa thì thành lập Công ty TNHH một thành viên ngay từ đầu sẽ tiết kiệm rất nhiều chi phí “chuyển đổi hệ thống” về sau. Càng đi xa, chi phí pháp lý để chuyển từ Hộ lên Công ty, từ thủ công sang bài bản – càng lớn.

Lời kết của Mr Wick Kiểm toán: Một lựa chọn – một định vị pháp lý cho cả một hành trình. Việc lựa chọn giữa Hộ kinh doanh và Công ty không còn là câu chuyện “thủ tục” hay “tiền Thuế”. Đó là việc Anh muốn đứng ở đâu trong hệ sinh thái pháp lý – tài chính – thị trường.

Muốn chơi nhỏ hay chơi lớn? Muốn tiện lúc này – hay bền lâu về sau? Sai một bước ở vạch xuất phát – sửa lại có khi tốn cả hành trình. Nhiều người hay nghĩ rằng việc tối ưu chi phí là điều quan trọng nhất. Nhưng đôi khi, nếu ta lựa chọn đúng mô hình ngay từ đầu – đúng pháp lý, đúng vị thế, đúng lộ trình phát triển – thì doanh thu của ta đã vượt qua cái “ngưỡng tối ưu chi phí” từ lâu rồi. Doanh thu lớn có thể “gánh” được những phát sinh chi phí. Nhưng ngược lại, một mô hình hạn chế pháp lý thì sẽ kìm hãm doanh thu. Vậy nên, hãy suy nghĩ thật kỹ – và lựa chọn đúng đắn cho mô hình kinh doanh của chính mình!

Tôi còn đúng 1.000 lượt like nữa là chạm mốc 100.000 người theo dõi đầu tiên – một cột mốc đặc biệt với tôi sau hành trình chia sẻ không ngừng nghỉ. Nếu Anh Chị thấy bài viết hữu ích, hoặc đơn giản là… thích tôi, thì hãy chia sẻ hoặc bấm theo dõi để ủng hộ tinh thần nhé!

P/S: Bạn nào đọc đến đây thì có lẽ là những người đã thực sự quan tâm đến vấn đề này và chắc chắn bạn sẽ đọc được câu nói này của tôi. Bạn có muốn tôi làm một bài TẤT TẦN TẬT những vấn đề về Kế toán và Thuế đối với Hộ kinh doanh hay không? Hãy bình luận bên dưới “tôi muốn bạn phân tích vấn đề tiếp theo liên quan đến hộ kinh doanh."

Khóa đào tạo cho Kế toán đáp ứng vị trị KTTH, KTT | W1. Tư duy Kế toán 30 chạm 30.