Hàng Khuyến Mại Khác Loại: Thu Nhập Khác Hay Giảm Giá Vốn?

– Một bên cho rằng: nên ghi nhận vào thu nhập khác – TK 711 vì đây là tài sản được cho không.

– Bên còn lại cho rằng: phải cộng giá trị hàng khuyến mại vào hàng mua rồi chia lại đơn giá vì có điều kiện tặng kèm.

Vậy xử lý thế nào là đúng? Hãy cùng phân tích từng tầng bản chất kế toán để hiểu rõ và thống nhất một tư duy chuyên sâu, nhất quán.

Thứ nhất, căn cứ từ chuẩn mực kế toán về thu nhập khác

Theo Chuẩn mực kế toán số 14 – Doanh thu và thu nhập khác, thu nhập khác là những khoản thu phát sinh ngoài hoạt động kinh doanh thông thường, bao gồm cả tài sản được biếu, tặng, tài trợ không kèm nghĩa vụ thanh toán.

Và theo Thông tư 200, khi doanh nghiệp nhận tài sản mà không phát sinh khoản phải trả, có thể xác định được giá trị hợp lý, thì phải ghi nhận vào TK 711 – Thu nhập khác. Điều quan trọng ở đây là: kể cả khi tài sản đó chỉ được nhận nếu doanh nghiệp mua hàng, thì bản chất vẫn là tài sản được cho không kèm theo nghĩa vụ thanh toán bổ sung, không có khoản chiết khấu nào ghi trên hóa đơn, không làm giảm công nợ.

Do đó, điều kiện thương mại không làm thay đổi bản chất kế toán của tài sản được nhận. Tài sản đó có thật, có giá trị kinh tế, và doanh nghiệp kiểm soát được – thì phải ghi nhận thu nhập tại thời điểm nhận, không phụ thuộc việc có “điều kiện” hay không.

Thứ hai, bản chất không làm giảm nghĩa vụ thanh toán

Một trong những nguyên tắc kế toán quan trọng là: chỉ được ghi giảm chi phí hoặc giá vốn khi có bằng chứng rõ ràng về việc giảm nghĩa vụ thanh toán hoặc giảm giá trị hàng mua.

Trong các trường hợp nhận hàng khuyến mại khác loại, doanh nghiệp vẫn thanh toán đầy đủ giá trị hàng mua theo hợp đồng. Không có dòng giảm giá, không có chiết khấu thương mại, không có điều chỉnh công nợ. Hàng tặng đi kèm không được ghi giá, và không thay đổi số tiền phải trả.

Như vậy, về bản chất, không có yếu tố nào chứng minh rằng “hàng chính được giảm giá”. Việc doanh nghiệp được nhận thêm tài sản khác loại chỉ là một phần trong chính sách khuyến mại kích cầu của nhà cung cấp, chứ không làm thay đổi đơn giá của hàng hóa đã mua. Vậy thì không có lý do gì để cộng hàng khuyến mại đó vào tổng giá trị và chia lại đơn giá – vì điều đó sai bản chất kế toán, làm sai lệch giá vốn, và phản ánh không trung thực giá trị thực của từng loại tài sản.

Thứ ba, tài sản khuyến mại là độc lập và có thể hạch toán riêng

Hàng khuyến mại khác loại luôn là những tài sản có thể nhận diện, sử dụng, kiểm kê và tiêu thụ riêng biệt: áo mưa, balo, nồi cơm, mũ bảo hiểm… Tài sản này không cấu thành đơn vị đo lường, không liên quan đến việc tạo ra giá trị hàng hóa chính, và không thể hợp nhất để tính lại giá vốn.

Nếu cộng vào và chia lại đơn giá của hàng hóa chính, tức là ta đang ngầm mặc định: "tài sản này góp phần làm giảm chi phí của hàng hóa kia", trong khi chức năng và giá trị sử dụng là hoàn toàn tách biệt.

Ngoài ra, việc không ghi nhận tài sản tặng là một tài sản tồn kho riêng (156), sẽ khiến doanh nghiệp không kiểm soát được giá trị thật sự mình đang nắm giữ, gây sai sót trong kiểm kê và báo cáo tài chính.

Thứ tư, phân bổ để giảm giá vốn gây ra nhiều hệ lụy kế toán và kiểm toán

Nếu doanh nghiệp chọn cách “gộp lại rồi chia đơn giá bình quân”, sẽ có nhiều rủi ro phát sinh:

- Giá vốn bị bóp méo, dẫn đến lãi gộp sai lệch

- Không ghi nhận được tài sản tăng thêm → sai lệch tài sản trong bảng cân đối

- Không có căn cứ kiểm toán rõ ràng → khó giải trình trước cơ quan thuế

- Gây rối loạn hệ thống quản trị hàng hóa, định mức tiêu hao, xuất kho, đặc biệt khi hàng tặng có vòng đời tiêu thụ riêng

Về nguyên tắc, chỉ có thể phân bổ giá trị khi hai tài sản cùng loại, cùng chức năng, hoặc có thể quy đổi theo tỷ lệ logic. Trong khi đó, không có căn cứ kế toán nào chấp nhận việc chia giá trị của… một chiếc balo vào đơn giá một thùng sữa.

Phản biện đoạn dẫn trong Thông tư 200 – "Tiền phạt là khoản giảm giá hàng mua"

Nhiều người trích dẫn đoạn sau để bác bỏ ghi nhận vào TK 711: “Các khoản tiền phạt về bản chất là khoản giảm giá hàng mua, làm giảm khoản thanh toán cho người bán, được hạch toán giảm giá trị tài sản hoặc khoản thanh toán (không hạch toán vào thu nhập khác)...”

Nhưng cần hiểu đúng ngữ cảnh: đây là khoản tiền phạt hay bồi thường bằng tiền hoặc giảm trừ trên công nợ, tức là giảm giá thực sự, có tác động tài chính lên khoản phải trả. Còn hàng khuyến mại khác loại không làm giảm giá hàng, không thay đổi công nợ, và không phải là bồi thường hay giảm trừ hợp đồng – nên đoạn này không thể dùng để phủ định 711.

Trong Công văn số 535/CTBNI-TTHT ngày 04/3/2022 của Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh, đã có hướng dẫn rõ ràng và nhất quán với phân tích kế toán: “Trường hợp hàng hóa mua vào và hàng hóa nhận khuyến mãi là các hàng hóa khác nhau, thì giá trị hàng hóa khuyến mãi được căn cứ vào giá trị hàng hóa khuyến mãi do người bán công bố hoặc giá trị thị trường của hàng hóa để tính vào thu nhập khác.”

Tóm tắt và kết luận của Review Kế toán Mr Wick
Khi doanh nghiệp nhận hàng khuyến mại khác loại, thì dù có điều kiện tặng kèm là "phải mua hàng", vẫn không thay đổi bản chất kế toán của tài sản được nhận. Đó là tài sản độc lập, không phát sinh nghĩa vụ thanh toán, không làm giảm công nợ, và không thể quy đổi hợp lý để phân bổ. Do đó, cách xử lý kế toán đúng là: Ghi tăng tài sản nhận được (156, 153…)/Ghi thu nhập khác – TK 711

Việc cố gắng cộng giá trị hàng khuyến mại vào hàng mua rồi chia đơn giá là cách xử lý ngụy biện logic, dẫn đến sai lệch báo cáo tài chính, vi phạm nguyên tắc trung thực và hợp lý trong kế toán. Trong nghề Kế toán, chúng ta không làm theo điều kiện thương mại, mà làm theo bản chất của tài sản và giao dịch. Nếu một món hàng được nhận mà không làm thay đổi nghĩa vụ thanh toán, thì đó là tài sản được biếu tặng – và phải phản ánh đúng là thu nhập khác.

Khóa đào tạo cho Kế toán đáp ứng vị trị KTTH, KTT | W1. Tư duy Kế toán 30 chạm 30.

Bấm vào dòng chữ này để đăng ký nhân tư vấn để học W1| Tư duy Kế toán 30 chạm 30.