1. Khung pháp lý hiện hành
Luật Quản lý thuế 2019 và Nghị định 123/2020/NĐ-CP (hiệu lực từ 01/7/2022) không quy định bắt buộc phải có hợp đồng kinh tế cho mọi khoản chi, mà chỉ yêu cầu chứng từ hợp lệ, hợp pháp để được tính vào chi phí hoặc khấu trừ thuế.
Thuế GTGT: Theo Nghị định 15/2022/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn mới nhất, mốc 5 triệu đồng được áp dụng khi xác định điều kiện khấu trừ thuế GTGT đầu vào phải có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt (chuyển khoản, bù trừ công nợ, thanh toán qua thẻ…). Trước đây mốc này là 20 triệu đồng.
Thuế TNDN: Trước thời điểm 01/10/2025, theo Thông tư 96/2015/TT-BTC, mốc thanh toán không dùng tiền mặt để chi phí được trừ vẫn là 20 triệu đồng. Tuy nhiên, Luật Thuế TNDN sửa đổi 2025 (hiệu lực 01/10/2025) sẽ điều chỉnh mốc này từ 20 triệu đồng xuống còn 5 triệu đồng nhằm đồng bộ với quy định thuế GTGT.
Bộ luật Dân sự 2015 (Điều 385, Điều 401) và Luật Thương mại 2005 (Điều 24) quy định hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ. Hợp đồng bằng văn bản thường áp dụng cho giao dịch có giá trị lớn hoặc theo yêu cầu pháp luật.
Đặc biệt, với các khoản trả chậm, trả góp hoặc thanh toán qua các hình thức không dùng tiền mặt (bù trừ công nợ, chuyển khoản nhiều lần), hợp đồng là căn cứ quan trọng để chứng minh điều kiện thanh toán hợp lệ, tránh việc cơ quan thuế bác chi phí do thiếu hồ sơ chứng minh bản chất giao dịch.
2. Nhận định và phân tích.
Về bản chất, luật thuế không yêu cầu mọi khoản chi từ 5 triệu đồng trở lên phải có hợp đồng, mà chỉ yêu cầu chứng minh được tính hợp lệ của giao dịch và hình thức thanh toán không dùng tiền mặt. Tuy nhiên, có một số trường hợp pháp luật bắt buộc phải có hợp đồng để được tính chi phí hợp lý, ví dụ:
Thuê đất, mượn đất.
Hợp đồng xây dựng công trình.
Mua bán tài sản cố định gắn liền quyền sử dụng đất.
Thuê tài sản của cá nhân.
Chi phí điện nước gắn với hợp đồng thuê địa điểm.
Sửa chữa TSCĐ đi thuê khi hợp đồng có quy định trách nhiệm sửa chữa.
Điểm dễ gây nhầm lẫn: mốc 5 triệu trong thuế GTGT hiện nay chỉ áp dụng cho điều kiện thanh toán không dùng tiền mặt khi khấu trừ thuế GTGT, còn thuế TNDN đến 30/9/2025 vẫn là mốc 20 triệu (theo quan điểm cá nhân). Việc đồng bộ sẽ chỉ diễn ra từ 01/10/2025. Điều này dẫn đến khả năng doanh nghiệp thanh toán 7 triệu đồng bằng tiền mặt, vẫn được tính chi phí hợp lý trước 1/10/2025, nhưng không được khấu trừ thuế GTGT đầu vào.
3. Rủi ro pháp lý & nghiệp vụ
Thanh toán tiền mặt cho giao dịch trên 5 triệu đồng mà không có hợp đồng, dễ bị bác khấu trừ thuế GTGT. Từ 01/10/2025, nếu thanh toán tiền mặt cho giao dịch từ 5 triệu đồng trở lên sẽ bị loại cả thuế GTGT và chi phí TNDN. Tranh chấp hợp đồng hoặc chất lượng hàng hóa, dịch vụ nhưng không có hợp đồng bằng văn bản, doanh nghiệp sẽ yếu thế khi bảo vệ quyền lợi tại tòa hoặc cơ quan thuế. Hiện nay, pháp luật không bắt buộc mọi khoản chi từ 5 triệu đồng trở lên phải có hợp đồng. Tuy nhiên, doanh nghiệp nên lập hợp đồng cho các giao dịch có giá trị từ 5 triệu đồng trở lên, đặc biệt khi: Giao dịch trả chậm, trả góp; Thanh toán không dùng tiền mặt nhiều đợt; Giao dịch có rủi ro tranh chấp hoặc yêu cầu chứng minh quyền lợi về sau.
Việc lập hợp đồng giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng yêu cầu của cơ quan thuế mà còn bảo vệ quyền lợi pháp lý và thương mại của mình, nhất là khi quy định của thuế TNDN sắp đồng bộ với thuế GTGT từ 01/10/2025.
Mr Wick Kiểm toán - Đào tạo Kế toán chuyên nghiệp
ATC Academy | Công ty TNHH Đào tạo và Tư vấn Á Châu
Khóa đào tạo cho Kế toán đáp ứng vị trị KTTH, KTT | W1. Tư duy Kế toán 30 chạm 30.
Bấm vào dòng chữ này để đăng ký nhân tư vấn để học W1| Tư duy Kế toán 30 chạm 30.
Hãy ấn like, subcribe các kênh của Mr Wick Kiểm toán để theo dõi và cập nhật các thông tin, kiến thức Kế toán và Thuế mới nhất!
Website: https://taichinhketoanedu.com
Facebook: https://www.facebook.com/mrwickkiemtoan
Youtube: https://www.youtube.com/@mrwickkiemtoan
Tiktok: https://www.tiktok.com/@mrwickkiemtoan
Group: https://www.fb.com/groups/diendanthue.new
