Trong thuế thu nhập cá nhân (TNCN), mọi lợi ích mà người lao động nhận được từ công việc đều được xem là thu nhập chịu thuế. Tiền thuê nhà do doanh nghiệp trả thay cho người lao động là một ví dụ điển hình. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ: đưa vào tính thuế như thế nào? – và điều này hiện nay đang tồn tại hai quan điểm chính. Quy định mới nhất về thuế TNCN hiện nay có đoạn "Khoản tiền thuê nhà, điện nước và các dịch vụ kèm theo (nếu có) đối với nhà ở do đơn vị sử dụng lao động trả hộ tính vào thu nhập chịu thuế theo số thực tế trả hộ nhưng không vượt quá 15% tổng thu nhập chịu thuế phát sinh (chưa bao gồm tiền thuê nhà) tại đơn vị không phân biệt nơi trả thu nhập.". Mà từ "trả hộ" ở đây có 2 nghĩa, thứ nhất là đưa trực tiếp cho người lao động thông qua phụ cấp; thứ hai là đưa cho chủ nhà mà người lao động đang thuê, do vậy mới có hai cách hiểu.
Quan điểm thứ nhất: Dù phụ cấp hay trả hộ, đều áp mức khống chế 15%
Theo quan điểm này, khoản tiền thuê nhà – cho dù doanh nghiệp chi trả dưới hình thức nào – cũng đều mang bản chất là lợi ích hiện vật. Người lao động có chỗ ở nhờ sự hỗ trợ từ công ty, và lợi ích này phải được đưa vào thu nhập chịu thuế. Tuy nhiên, để tránh việc khoản chi nhà ở trở thành gánh nặng thuế bất hợp lý, Nhà nước đã đặt mức khống chế tối đa 15% so với thu nhập chịu thuế (chưa tính tiền thuê nhà). Vì vậy:
Nếu công ty trả trực tiếp vào lương với tên gọi “phụ cấp thuê nhà” → vẫn tính theo ngưỡng 15%. Nếu công ty ký hợp đồng và trả thay cho chủ nhà → cũng tính theo ngưỡng 15%.
Điểm mấu chốt trong quan điểm này là: hình thức chi trả không thay đổi bản chất. Dù là trả bằng tiền hay trả thay, thì vẫn là lợi ích về chỗ ở, và vì vậy đều phải giới hạn ở mức 15%.
Quan điểm thứ hai: Phân biệt rõ phụ cấp lương và trả hộ
Quan điểm này lại tách biệt hai trường hợp:
- Nếu tiền thuê nhà ghi nhận trong hợp đồng lao động là phụ cấp lương, trả trực tiếp vào thu nhập của người lao động. Khi đó, khoản này không còn là “hiện vật” nữa mà đã trở thành tiền lương, tiền công. Và đã là lương thì phải chịu thuế 100%, không áp mức khống chế 15%.
Ví dụ: Lương cơ bản 20 triệu + phụ cấp thuê nhà 5 triệu = 25 triệu. Toàn bộ 25 triệu đưa vào thu nhập tính thuế.
- Nếu công ty trực tiếp trả hộ cho chủ nhà
Lúc này, người lao động chỉ hưởng lợi ích về chỗ ở chứ không nhận thêm tiền. Vì đây là khoản lợi ích hiện vật, nên được áp mức khống chế tối đa 15% thu nhập chịu thuế (không tính phần thuê nhà). Theo cách nhìn này, bản chất quan trọng nằm ở hình thức chi trả: Nếu là tiền → coi như lương → tính 100%. Nếu là trả thay → coi là lợi ích hiện vật → khống chế 15%.
Xét về logic và tính nhất quán trong hệ thống thuế, tôi thiên về quan điểm thứ hai. Bởi lẽ:
Khi doanh nghiệp cộng khoản thuê nhà vào bảng lương, người lao động thực sự đã nhận thêm tiền, và bản chất là thu nhập bằng tiền → khó có cơ sở để áp trần 15%. Ngược lại, khi doanh nghiệp trả thay cho chủ nhà, đó đúng nghĩa là một lợi ích hiện vật → việc áp trần 15% là hợp lý và công bằng.
Nói cách khác, bản chất “tiền” và “hiện vật” phải được phân định rõ ràng. Nếu không, hệ thống thuế sẽ dễ bị hiểu sai, và nguy cơ áp dụng thiếu thống nhất giữa các doanh nghiệp, cơ quan thuế và người lao động là rất lớn.
Vậy theo bạn, trong thực tế, doanh nghiệp và kế toán nên lựa chọn cách nào để vừa đúng luật, minh bạch, vừa đảm bảo quyền lợi chính đáng cho người lao động?
Mr Wick Kiểm toán - Đào tạo Kế toán chuyên nghiệp
ATC Academy | Công ty TNHH Đào tạo và Tư vấn Á Châu
Khóa đào tạo cho Kế toán đáp ứng vị trị KTTH, KTT | W1. Tư duy Kế toán 30 chạm 30.
Bấm vào dòng chữ này để đăng ký nhân tư vấn để học W1| Tư duy Kế toán 30 chạm 30.
Hãy ấn like, subcribe các kênh của Mr Wick Kiểm toán để theo dõi và cập nhật các thông tin, kiến thức Kế toán và Thuế mới nhất!
Website: https://taichinhketoanedu.com
Facebook: https://www.facebook.com/mrwickkiemtoan
Youtube: https://www.youtube.com/@mrwickkiemtoan
Tiktok: https://www.tiktok.com/@mrwickkiemtoan
Group: https://www.fb.com/groups/diendanthue.new
