Hộ Kinh Doanh Và Hành Trình Chuyển Mình Về Thuế – Những Bỡ Ngỡ Và Kỳ Vọng

HỘ KINH DOANH TRONG GIAI ĐOẠN CHUYỂN MÌNH VỀ THUẾ – NHỮNG ĐIỀU CÒN BỠ NGỠ VÀ KỲ VỌNG

Càng học sâu về pháp luật thuế, càng tiếp xúc với thực tiễn đời sống kinh doanh, càng thấy rõ: giữa những quy định tưởng như rõ ràng lại có những khoảng trống mà người thực hành, đặc biệt là Hộ kinh doanh, thường xuyên lúng túng. Mỗi lần chính sách thuế thay đổi là một lần nhịp sống kinh doanh của hàng triệu người dân bị tác động theo – không chỉ ở những con số, mà cả ở cảm giác bất an trước những điều mình chưa hiểu hết, chưa quen tay, hoặc chưa kịp chuẩn bị.

Hiện nay, Hộ kinh doanh đang bước vào một giai đoạn chuyển tiếp lớn. Việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền kể từ 01/6/2025 và chính thức chấm dứt hình thức khoán thuế từ 01/01/2026 được xem là bước ngoặt trong quản lý thuế. Tuy nhiên, giữa quyết tâm của cơ quan quản lý và năng lực đáp ứng thực tế của từng Hộ kinh doanh nhỏ lẻ, vẫn còn khoảng cách không nhỏ. Chính vì vậy, nếu có một số điều kiện hỗ trợ phù hợp, một vài gợi mở chính sách mềm dẻo, và một hệ thống hướng dẫn đủ rõ ràng, thì hành trình chuyển mình này sẽ nhẹ nhàng và hiệu quả hơn rất nhiều.

Dưới đây là một số điểm quan sát được từ thực tiễn và kiến thức pháp lý, hy vọng có thể góp phần bổ sung vào bức tranh đang được hoàn thiện từng ngày của chính sách thuế dành cho Hộ kinh doanh.

1. Xử lý hàng tồn kho trước ngày 01/6/2025 – vấn đề chuyển tiếp cần được hiểu đúng và thực hành linh hoạt
Một trong những điểm khiến nhiều Hộ kinh doanh còn e ngại khi áp dụng hóa đơn điện tử là việc xử lý lượng hàng tồn kho nhập từ trước thời điểm 01/6/2025. Phần lớn các mặt hàng được mua vào không có hóa đơn VAT đầu vào hoặc chứng từ không đủ điều kiện khấu trừ. Khi chuyển sang giai đoạn áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, việc xuất bán những hàng hóa này có thể gây bối rối: nên hay không nên lập hóa đơn? Nếu lập, có lo ngại bị xem là bán hàng không rõ nguồn gốc? Nếu không lập, có vi phạm nghĩa vụ về hóa đơn?

Sẽ rất hữu ích nếu có một khung hướng dẫn chuyển tiếp theo hướng linh hoạt, vừa đảm bảo nguyên tắc quản lý thuế, vừa không gây gián đoạn hoạt động kinh doanh thường ngày. Đặc biệt, nên cân nhắc đến thực tế rằng không phải Hộ nào cũng có phương pháp kiểm kê định lượng hàng tồn và chứng từ đầy đủ từ trước thời điểm chuyển đổi.

2. Phổ biến kiến thức thực hành về hóa đơn điện tử từ máy tính tiền – càng đơn giản càng hiệu quả
Hóa đơn điện tử từ máy tính tiền không chỉ là công cụ quản lý thuế mà còn là công cụ giúp Hộ kinh doanh chuyên nghiệp hóa hoạt động bán hàng. Tuy nhiên, việc triển khai hiệu quả phụ thuộc rất lớn vào khả năng sử dụng và hiểu đúng công cụ này – điều mà nhiều Hộ kinh doanh nhỏ hiện nay vẫn còn mù mờ.

Một số khái niệm tưởng như rất cơ bản như: khi nào cần lập hóa đơn? nếu khách không lấy hóa đơn thì sao? cách trích xuất dữ liệu máy in? có cần lưu giấy tờ gì không? – vẫn đang là khoảng trống lớn. Vì thế, việc có tài liệu hướng dẫn thực hành dưới dạng video ngắn, hình ảnh minh họa, hoặc các buổi phổ cập trực tiếp tại chợ, khu dân cư… sẽ giúp ích rất nhiều. Với người chưa từng sử dụng phần mềm hoặc máy in hóa đơn, điều cần không phải là luật, mà là những chỉ dẫn ngắn gọn, dễ làm theo.

3. Điều chỉnh mức thuế suất – phù hợp hơn với đặc thù lợi nhuận ngành và quy mô kinh doanh
Khi thuế không còn được khoán cố định, mức thuế khoán cũ không thể áp dụng cứng nhắc cho mọi lĩnh vực kinh doanh. Với những ngành nghề có biên lợi nhuận thấp như quán ăn nhỏ, tạp hóa, dịch vụ gia đình…, việc áp mức thuế suất cao sẽ vô tình đẩy họ vào thế khó: doanh thu thật, nhưng lợi nhuận rất mỏng, trong khi nghĩa vụ thuế tính theo doanh thu gộp.

Nếu có thể xây dựng một lộ trình điều chỉnh thuế suất theo ngành nghề hoặc áp dụng tỷ lệ khoán linh hoạt trong giai đoạn đầu, thì sự chuyển đổi sẽ bớt căng thẳng. Đặc biệt, cần lưu ý đến nhóm Hộ kinh doanh theo mô hình gia đình, không thuê lao động, vốn xoay vòng thấp – đây là lực lượng kinh tế thực sự đáng gìn giữ, nhưng lại rất dễ bị tổn thương trước các yêu cầu quản lý mới.

4. Hỗ trợ Hộ kinh doanh tiến tới doanh nghiệp – chuyển đổi cần sự dẫn dắt mềm mại
Khuyến khích Hộ kinh doanh phát triển thành Doanh nghiệp là hướng đi phù hợp với chiến lược dài hạn. Tuy nhiên, ranh giới giữa khuyến khích và gây áp lực là rất mong manh. Việc chuyển đổi chỉ diễn ra thuận lợi nếu Hộ kinh doanh thấy được sự khác biệt về lợi ích, thay vì cảm giác bị quản lý chặt hơn.

Nếu có thể định hình mô hình “Doanh nghiệp siêu nhỏ” với cơ chế khai thuế và kế toán đơn giản, kèm theo ưu đãi về lệ phí, tín dụng và hành chính, thì Hộ kinh doanh sẽ chủ động lựa chọn. Chuyển đổi không nên là một cú nhảy, mà là một quá trình từng bước, với những chính sách đệm đủ lớn để nâng đỡ, nhưng đủ nhẹ để không trở thành gánh nặng.

5. Đơn giản hóa thủ tục thuế và chế độ ghi chép – ưu tiên khả năng thực thi khi bỏ thuế khoán từ 01/01/2026
Khi bỏ thuế khoán, một thực tế cần được nhìn nhận là phần lớn Hộ kinh doanh nhỏ không có kỹ năng ghi chép kế toán, càng không có khả năng thuê dịch vụ chuyên nghiệp. Nếu mô hình mới đòi hỏi kê khai chi tiết theo quý, lưu trữ hóa đơn đầy đủ, phân biệt đầu vào – đầu ra…, thì nguy cơ “vỡ trận thực tế” là hoàn toàn có thể xảy ra.

Sẽ hợp lý hơn nếu xây dựng một hệ thống ghi nhận doanh thu cực kỳ đơn giản – có thể là một ứng dụng ghi sổ hàng ngày, mỗi tháng tổng hợp một con số. Cách tiếp cận “một bước một con số”, không yêu cầu cao về nghiệp vụ kế toán, sẽ khiến người dân không còn ngại làm đúng. Khi người kinh doanh nhỏ có thể tuân thủ dễ dàng, thì chính sách thuế sẽ đi vào cuộc sống một cách tự nhiên nhất.

6. Hỗ trợ tài chính ban đầu – khuyến khích hành động bằng phương tiện cụ thể
Việc đầu tư thiết bị in hóa đơn, máy tính tiền, hoặc phần mềm quản lý đơn giản là rào cản lớn với nhiều Hộ kinh doanh nhỏ. Nếu không có cơ chế hỗ trợ tài chính đi kèm, thì rất dễ hình thành tâm lý chờ đợi, né tránh hoặc làm qua loa.

Một số mô hình đã thử nghiệm hỗ trợ thiết bị hoặc cho vay tín chấp nhỏ để triển khai hệ thống bán hàng điện tử bước đầu đã cho thấy hiệu quả tích cực. Những khoản vay nhỏ – 10 đến 20 triệu đồng, trả góp nhẹ nhàng – có thể tạo động lực lớn. Bên cạnh đó, việc tích hợp các phần mềm miễn phí hoặc sử dụng chung với hệ thống quản lý thị trường, quản lý chợ… cũng là những gợi ý phù hợp để giảm chi phí khởi đầu.

Kết luận từ Mr Wick Kiểm toán: Trong những thay đổi chính sách thuế đang diễn ra, điều quan trọng không phải là Hộ kinh doanh phải làm được gì, mà là làm sao để họ muốn làm – và có thể làm. Khi người dân cảm thấy được hỗ trợ, được hiểu, được dẫn dắt, thì sự tuân thủ sẽ là tự nhiên, chứ không cần cưỡng ép.

Giữa bài toán pháp luật và thực tế kinh doanh luôn tồn tại những khoảng cách nhất định. Nhưng nếu biết đặt mình vào vị trí của người bán hàng ngoài chợ, người mở quán ăn nhỏ trong ngõ, người tự tay ghi chép từng đồng thu chi mỗi tối, thì những chính sách dù lớn đến đâu cũng có thể trở nên gần gũi và đi vào đời sống một cách nhẹ nhàng.

Khóa đào tạo cho Kế toán đáp ứng vị trị KTTH, KTT | W1. Tư duy Kế toán 30 chạm 30.

Bấm vào dòng chữ này để đăng ký nhân tư vấn để học W1| Tư duy Kế toán 30 chạm 30.