EP003 Vì Sao “Chuyển Khoản” Không Biến Hóa Đơn Bất Hợp Pháp Thành Hợp Pháp?

1. Sáng kiểm tra thuế, phòng kế toán Công ty N bày biện mọi thứ gọn gàng: hợp đồng có dấu, biên bản giao nhận đủ chữ ký, sao kê ngân hàng xếp theo thứ tự. Mười lăm tờ hoá đơn nằm ngay ngắn như những lá bùa “an tâm”. Rồi cán bộ thuế đặt lên bàn một tờ xác minh: người đại diện pháp luật của nhà cung cấp… không tồn tại. Từ khoảnh khắc ấy, những lá bùa trở nên mong manh: hoá đơn bất hợp pháp thì VAT đầu vào không được khấu trừ, cho dù bạn đã chuyển khoản “đúng bài”.

Bức tranh thực tế của hồ sơ này khá “đau” nhưng không hoàn toàn bít cửa. Cơ quan thuế truy thu VAT đối với các hoá đơn của Công ty Danh Đạt (quyết định 1027/QĐXL-CCT-KT1 ngày 13/10/2014), song vẫn chấp nhận giá trị hàng hoá vào chi phí khi tính TNDN, bởi doanh nghiệp chứng minh được giao dịch có thật: có hợp đồng, có giao nhận, có thanh toán, có hạch toán. Nói ngắn gọn: VAT rớt vì hoá đơn không hợp pháp, nhưng chi phí TNDN vẫn có cửa nếu bản chất giao dịch là thật và chứng từ đủ sức thuyết phục.

2. Vì sao “chuyển khoản chuẩn” vẫn không cứu được VAT?
Luật và hướng dẫn về khấu trừ thuế GTGT đặt tính hợp pháp của hoá đơn làm điều kiện tiên quyết; “chuyển khoản” là điều kiện tiền tệ, không thể biến hoá đơn bất hợp pháp thành hợp pháp. Khi người ký/đại diện pháp luật mạo danh hoặc không tồn tại, chữ ký trên chứng từ không có giá trị ⇒ hoá đơn rơi thẳng vào nhóm bất hợp pháp. Trong vụ việc này, cơ quan công an xác nhận “không có tài liệu” về người đại diện mang tên đó; cơ quan thuế vì vậy kết luận 15 hoá đơn không đủ điều kiện khấu trừ VAT.

Trích ngắn (dưới 25 từ): “Có hoá đơn giá trị gia tăng hợp pháp của hàng hoá, dịch vụ mua vào …” — điều kiện khấu trừ đầu vào.

3. Vậy chi phí TNDN vì sao “còn cửa”?
Khác với VAT, chi phí được trừ xoay quanh bản chất có thật của giao dịch và đủ chứng từ kế toán. Chính trong hồ sơ này, cơ quan thuế không chấp nhận VAT nhưng chấp nhận chi phí TNDN, dựa trên chuỗi bằng chứng vật chất: hàng đã giao, tiền đã trả, sổ sách đã ghi nhận. Nhận xét tổng hợp của cơ quan thuế về tình huống nêu rõ: dù không chấp nhận VAT, vẫn chấp nhận giá trị hàng hoá trong chi phí TNDN khi doanh nghiệp chứng minh thuyết phục sự tồn tại của giao dịch trên thực tế và trên sổ sách.

Điểm này thường bị “quy chụp” là ngược dòng. Thực ra, không phải mọi hoá đơn bất hợp pháp đều giống nhau. Nếu là mua hoá đơn hoặc khối lượng khống, VAT rơi và chi phí TNDN cũng bị loại (án lệ thực tiễn đã ghi nhận). Nhưng nếu giao dịch là thật mà hoá đơn không hợp pháp do lỗi tư cách pháp lý của bên bán, việc không cho khấu trừ VAT là hiển nhiên, còn chi phí có thể được xét chấp nhận nếu hồ sơ thực tế đủ chặt.

4. Chúng ta dựa vào đâu để tin điều này?

Quyết định xử lý thực tế: Chi cục Thuế Quận P truy thu VAT với hoá đơn của Danh Đạt theo 1027/QĐXL-CCT-KT1 (13/10/2014); đồng thời chấp nhận phần chi phí TNDN vì giao dịch tồn tại trên thực tế.

Xác minh hình sự: Văn bản 2001/PC64-DD7 (21/11/2017) của Công an TP.HCM xác định không có hồ sơ về “ông” Chu Trần Thiên Tú — người đứng tên đại diện pháp luật Công ty Danh Đạt — qua đó củng cố kết luận hoá đơn thuộc diện bất hợp pháp.

Căn cứ pháp lý về VAT: Hướng dẫn điều kiện khấu trừ nhấn mạnh “có hóa đơn GTGT hợp pháp” là điều kiện cứng; “chuyển khoản” không thay thế cho tính hợp pháp.

Án/Quyết định liên quan (để đối chiếu): Có hồ sơ thực tiễn mà toà án ghi nhận loại VAT do hoá đơn bất hợp pháp; ví dụ Bản án số 31/2016/HCST (15/4/2016) của TAND quận H.1, Đà Nẵng – trường hợp “vận chuyển cát”, hoá đơn được xác định là bất hợp pháp, kéo theo không khấu trừ (và ở đó, khối lượng khống còn dẫn tới hệ quả nặng hơn với chi phí).

Nhìn rộng: văn bản xử lý 4215/TCT-PCCS (18/11/2005) của Tổng cục Thuế nêu trường hợp mua/sử dụng hoá đơn bất hợp pháp để chiếm đoạt thuế thì không khấu trừ VAT và cũng không được tính chi phí — phù hợp logic “hoá đơn khống”. Vụ Danh Đạt khác bản chất: giao dịch có thật, “vướng” nằm ở tư cách pháp lý của bên bán.

4. Rốt ráo, bài học thực dụng là gì?

Đừng ngộ nhận “chuyển khoản = hợp pháp”. VAT chỉ khấu trừ khi hoá đơn hợp pháp. Tư cách pháp lý của bên bán là cái “gân cổ” của tờ hoá đơn.

Còn chi phí TNDN, hãy giữ vững bằng bản chất: Hợp đồng, giao nhận, vận chuyển, đối chiếu công nợ, thanh toán, hạch toán… càng khớp vòng, cơ hội được trừ càng cao — ngay cả khi VAT đã rơi.

Khi gặp sự cố, đừng “cãi” VAT bằng… chuyển khoản; chủ động điều chỉnh VAT để giảm phạt, và tập trung bảo vệ TNDN bằng chứng cứ thực tế.

Câu chuyện này nhắc ta một điều rất “đắt”: chuyển khoản không biến hóa đơn bất hợp pháp thành hợp pháp — vì vậy VAT sẽ rơi. Nhưng nếu giao dịch có thật và hồ sơ đủ chặt (hợp đồng–giao nhận–thanh toán–hạch toán khớp vòng), chi phí TNDN vẫn có cửa được trừ. Từ hôm nay, hãy thêm một bước KYC nhà cung cấp trước khi nhận hóa đơn lớn, và nếu lỡ “dính” rủi ro, đừng cãi VAT bằng sao kê — hãy bảo toàn TNDN bằng chứng cứ thực tế.

Hẹn bạn ở EP004: mình sẽ tiếp tục bóc tách một tình huống “cực khó” khác – nơi chỉ một chi tiết nhỏ trên hóa đơn đủ xoay chuyển cục diện. Nhấn theo dõi để không bỏ lỡ loạt bài “đọc là làm được” này!

Mr Wick Kiểm toán - Đào tạo Kế toán chuyên nghiệp
ATC Academy | Công ty TNHH Đào tạo và Tư vấn Á Châu

Khóa đào tạo cho Kế toán đáp ứng vị trị KTTH, KTT | W1. Tư duy Kế toán 30 chạm 30.
Bấm vào dòng chữ này để đăng ký nhân tư vấn để học W1| Tư duy Kế toán 30 chạm 30.

Hãy ấn like, subcribe các kênh của Mr Wick Kiểm toán để theo dõi và cập nhật các thông tin, kiến thức Kế toán và Thuế mới nhất!
Website: https://taichinhketoanedu.com
Facebook: https://www.facebook.com/mrwickkiemtoan
Youtube: https://www.youtube.com/@mrwickkiemtoan
Tiktok: https://www.tiktok.com/@mrwickkiemtoan
Group: https://www.fb.com/groups/diendanthue.new