Tiền Khách Hàng Đã Chuyển Nhưng Ngân Hàng Chưa Báo Có – Kế Toán Xử Lý Ra Sao?

Trong một buổi học gần đây của lớp W1 | Tư duy Kế toán 30 chạm 30, một học viên đặt ra tình huống: Khách hàng chuyển tiền qua Ngân hàng, có gửi ảnh màn hình xác nhận chuyển khoản, nhưng bên mình vẫn chưa nhận được báo có. Vậy Kế toán có được tạm ghi nhận số tiền này vào Tài khoản 113 – Tiền đang chuyển không? Đây là một tình huống rất thực tế, tưởng nhỏ nhưng nếu xử lý không đúng sẽ dẫn đến sai lệch trong báo cáo tài chính, báo cáo lưu chuyển tiền tệ, và thậm chí cả nghĩa vụ thuế.

Thứ nhất, để xem xét có được ghi nhận một dòng tiền vào hệ thống kế toán hay không, cần xuất phát từ nguyên tắc quyền kiểm soát và lợi ích kinh tế trong tương lai. Theo chuẩn mực kế toán và khái niệm về tài sản, chỉ khi Doanh nghiệp kiểm soát được tài sản đó, và có đủ bằng chứng chắc chắn rằng dòng tiền sẽ mang lại lợi ích kinh tế trong tương lai, thì mới đủ điều kiện ghi nhận. Trường hợp này, khi Ngân hàng chưa báo có, Doanh nghiệp chưa kiểm soát được dòng tiền, nên về nguyên tắc, không được ghi nhận là tài sản, kể cả là tạm ghi vào “tiền đang chuyển”.

Thứ hai, theo Thông tư 200, Tài khoản 113 chỉ áp dụng khi Doanh nghiệp là bên chủ động chuyển tiền đi, ví dụ: Nộp tiền mặt vào Ngân hàng nhưng chưa nhận được giấy báo có ⇒ dùng 1131; Chuyển tiền từ Ngân hàng A sang Ngân hàng B nhưng chưa tới nơi ⇒ dùng 1132.

Trong trường hợp tiền do Khách hàng chuyển đến, Doanh nghiệp hoàn toàn không kiểm soát được lộ trình dòng tiền, không có quyền chủ động với quá trình xử lý của hệ thống Ngân hàng. Việc tạm đưa vào 113 là sai bản chất kế toán, không phù hợp với nguyên tắc ghi nhận tài sản, và không được phép theo quy định hiện hành.

Thứ ba, nếu Kế toán ghi nhận dòng tiền này vào hệ thống – dù chỉ là tạm thời – thì có thể tạo ra độ lệch lớn trong các chỉ tiêu phân tích tài chính. Cụ thể: Ghi sớm vào 113 – Tiền đang chuyển sẽ khiến chỉ tiêu “Tiền và tương đương Tiền” bị thổi phồng; Ghi Có vào 131 – Phải thu Khách hàng sẽ làm giảm số dư phải thu, khiến người sử dụng báo cáo hiểu nhầm rằng Doanh nghiệp đã thu được tiền; Chỉ tiêu “Dòng tiền thu từ hoạt động kinh doanh” trên báo cáo lưu chuyển tiền tệ bị ghi nhận sai thời điểm, ảnh hưởng đến việc đánh giá khả năng tạo tiền của Doanh nghiệp.

Những sai lệch này có thể không lớn về giá trị, nhưng về nguyên tắc kế toán, đó là hành vi làm sai lệch thông tin và vi phạm chuẩn mực thận trọng.

Thứ tư, xét về nghĩa vụ thuế, đặc biệt là với hoạt động xuất khẩu, nếu Doanh nghiệp ghi nhận đã thu tiền trong khi thực tế chưa thu được, thì rất dễ dẫn đến xác định sai điều kiện hoàn thuế GTGT đầu vào. Theo quy định, để được hoàn thuế GTGT với hàng hóa xuất khẩu, Doanh nghiệp phải thực sự thu được tiền từ nước ngoài qua Ngân hàng. Nếu chỉ dựa vào ảnh màn hình hoặc xác nhận từ Khách hàng mà chưa có giấy báo có của Ngân hàng, thì vẫn chưa đủ điều kiện hoàn thuế. Việc ghi nhận trước dòng tiền sẽ tạo ra rủi ro lớn khi thanh tra, kiểm tra thuế, và có thể dẫn đến truy hoàn hoặc bị xử phạt.

Thứ năm, nếu nhìn ở góc độ bản chất cuộc sống – vượt ra ngoài các nguyên tắc kế toán – đây là một mối quan hệ ba bên: Công ty – Người mua – Ngân hàng. Về lý, trách nhiệm xác nhận giao dịch là chuyện giữa Người mua và Ngân hàng của họ. Người mua chỉ có thể cam kết: “Tôi đã chuyển tiền”, còn người nhận tiền chỉ được quyền ghi nhận khi tiền thực sự về tài khoản. Ngân hàng là đơn vị trung gian, và khi chưa có báo có, thì về thực tế Công ty chưa thực sự nhận được tiền. Do đó, việc Kế toán vội vàng ghi nhận là sự chủ quan rủi ro, và bản chất là bên bán phải làm việc với Ngân hàng để xác minh, chứ không thể ép kế toán ghi nhận chỉ vì “ảnh chụp màn hình đã có”. Đây không chỉ là nguyên tắc kế toán – mà là nguyên tắc sống: Có tiền trong tay mới được coi là tiền. Còn lại chỉ là “tiền ảo” – và kế toán không thể chạy theo cảm xúc hay kỳ vọng.

Cám ơn Trang của W1 đã cho tôi một câu hỏi và bài phân tích hay, trăn trở đêm qua.

Khóa đào tạo cho Kế toán đáp ứng vị trị KTTH, KTT | W1. Tư duy Kế toán 30 chạm 30.

Bấm vào dòng chữ này để đăng ký nhân tư vấn để học W1| Tư duy Kế toán 30 chạm 30.