Tôi biết, rất nhiều Kế toán đang rỉ tai nhau rằng: “Cứ chia nhỏ hóa đơn dưới 5 triệu thì không cần chuyển khoản, vẫn được khấu trừ thuế giá trị gia tăng (GTGT)”. Nghe thì có vẻ hợp lý, nhưng nếu anh, chị hiểu rõ bản chất nghiệp vụ kinh tế và các quy định pháp luật thuế hiện hành, thì sẽ thấy điều này ẩn chứa rất nhiều rủi ro.
Thứ nhất, bản chất nghiệp vụ quyết định thời điểm lập hóa đơn – chứ không phải thủ thuật chia nhỏ. Theo quy định tại khoản 1 Điều 9 Nghị định 123/2020/NĐ-CP (được sửa đổi bởi khoản 3 Điều 1 Nghị định 70/2025/NĐ-CP): “Thời điểm lập hóa đơn đối với bán hàng hóa là thời điểm chuyển giao quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng hàng hóa cho người mua, không phân biệt đã thu được tiền hay chưa.”
Điều đó có nghĩa là: Nếu chỉ có một lần chuyển giao hàng hóa, thì dù doanh nghiệp có tách thành 3 hóa đơn nhỏ, mỗi cái dưới 5 triệu đồng, thì bản chất vẫn là một lần mua hàng. Không thể viện dẫn lý do “nhiều hóa đơn – thanh toán nhiều lần” để hợp thức hóa việc thanh toán tiền mặt, nếu không có các chứng từ chứng minh việc giao nhận tách biệt. Một lần giao hàng → một lần lập hóa đơn → tổng giá trị đơn hàng phải xét đến để áp dụng điều kiện thanh toán. Không thể căn cứ vào số lượng hóa đơn để "tính lại" giá trị từng giao dịch.
Điều đó có nghĩa là: Nếu chỉ có một lần chuyển giao hàng hóa, thì dù doanh nghiệp có tách thành 3 hóa đơn nhỏ, mỗi cái dưới 5 triệu đồng, thì bản chất vẫn là một lần mua hàng. Không thể viện dẫn lý do “nhiều hóa đơn – thanh toán nhiều lần” để hợp thức hóa việc thanh toán tiền mặt, nếu không có các chứng từ chứng minh việc giao nhận tách biệt. Một lần giao hàng → một lần lập hóa đơn → tổng giá trị đơn hàng phải xét đến để áp dụng điều kiện thanh toán. Không thể căn cứ vào số lượng hóa đơn để "tính lại" giá trị từng giao dịch.
Thứ hai, pháp luật thuế không công nhận hành vi chia nhỏ bất hợp lý. Theo Nghị định số 181/2025/NĐ-CP, để được khấu trừ thuế GTGT đầu vào đối với hàng hóa, dịch vụ từ 5 triệu đồng trở lên, doanh nghiệp bắt buộc phải thanh toán không dùng tiền mặt, phù hợp với bản chất giao dịch chứ không phải hình thức hóa đơn.
Điểm cần lưu ý là: quy định không nói “từng hóa đơn” mà nói rõ “từng lần mua hàng hóa, dịch vụ”. Điều này có nghĩa, nếu một lần mua hàng trị giá 25 triệu, mà doanh nghiệp yêu cầu bên bán tách thành 6 hóa đơn, mỗi hóa đơn 4,1 triệu, để hợp thức hóa thanh toán tiền mặt, thì toàn bộ thuế GTGT đầu vào đó có thể bị loại khi cơ quan thuế kiểm tra. Nên nhớ hóa đơn gắn liền với hàng hóa, dịch vụ, do vậy giao hàng hóa dịch vụ lần nào phải xuất hóa đơn lần đó nếu đã hoàn thành.
Thứ ba, Kế toán tham khảo công văn của giai đoạn cũ hoàn toàn có thể áp dụng cho giai đoạn mới với mốc 5tr hiện nay: Công văn 4131/CT-TTHT ngày 02/6/2014 của Cục Thuế Thành phố Hồ Chí Minh hướng dẫn, bên mua và bên bán ký hợp đồng với tổng giá trị lớn hơn 20 triệu đồng nhưng xuất thành nhiều hóa đơn GTGT dưới 20 triệu trong nhiều ngày, thì tất cả hóa đơn đều phải thanh toán dưới hình thức chuyển khoản.
Thứ tư, hình thức thanh toán phải phù hợp với bản chất nghiệp vụ. Từ ngày 01/7/2025, Nghị định số 181/2025/NĐ-CP có hiệu lực, đã nâng cao yêu cầu đối với chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt. Theo đó: Không chấp nhận hình thức thanh toán hộ cho các giao dịch mua hàng có thuế GTGT; Các chứng từ thanh toán phải phản ánh đúng bản chất, thời điểm và đối tượng thanh toán; Mức giám sát đối với các giao dịch chia nhỏ dưới ngưỡng 5 triệu đồng có xu hướng tăng, đặc biệt với các doanh nghiệp có rủi ro cao về thuế.
Thứ năm, Kế toán không phải là người “kỹ thuật viên” hợp thức sai phạm. Hãy nhớ: khi cơ quan thuế kiểm tra, họ không hỏi “hóa đơn có dưới 5 triệu không?”, mà họ hỏi: “Đây có phải là một lần mua hàng hay không?”; “Có biên bản giao nhận từng lần?”; “Chứng từ vận chuyển, thanh toán có tách biệt?”. Nếu không có, thì việc chia nhỏ hóa đơn sẽ bị xác định là không đúng bản chất, và người phải chịu trách nhiệm giải trình đầu tiên chính là Kế toán.
Mr Wick Kiểm toán - Đào tạo Kế toán chuyên nghiệp
ATC Academy | Công ty TNHH Đào tạo và Tư vấn Á Châu
Khóa đào tạo cho Kế toán đáp ứng vị trị KTTH, KTT | W1. Tư duy Kế toán 30 chạm 30.
Bấm vào dòng chữ này để đăng ký nhân tư vấn để học W1| Tư duy Kế toán 30 chạm 30.
ATC Academy | Công ty TNHH Đào tạo và Tư vấn Á Châu
Khóa đào tạo cho Kế toán đáp ứng vị trị KTTH, KTT | W1. Tư duy Kế toán 30 chạm 30.
Bấm vào dòng chữ này để đăng ký nhân tư vấn để học W1| Tư duy Kế toán 30 chạm 30.
