EP006: “MỘT VẾT MỰC, HAI SỐ PHẬN”: SỬ DỤNG BẤT HỢP PHÁP HÓA ĐƠN & HÓA ĐƠN BẤT HỢP PHÁP.

Tập hồ sơ thứ nhất mở ra mùi cát bụi công trường: hợp đồng mua cát ký với Hộ kinh doanh P1, thế nhưng khi vào sổ lại xuất hiện 18 hóa đơn của… những doanh nghiệp không hề bán cát cho công ty này—đó chỉ là đơn vị bán hóa đơn, được tòa xác nhận trong Bản án số 31/2016/HSST ngày 15/4/2016 của TAND quận H1, Đà Nẵng. Ở đây, hóa đơn tự thân không hẳn “giả”; cái sai nằm ở cách doanh nghiệp sử dụng—kê khai từ hóa đơn không phải của đúng bên bán theo hợp đồng. Khi câu chuyện “xài nhầm” ấy bị phơi ra, chế tài không né được: xử phạt trốn thuế theo điểm b khoản 1 Điều 11 Nghị định 129/2013/NĐ-CP là… đúng quy định.

Tập hồ sơ thứ hai rẽ hẳn sang một màu khác. Doanh nghiệp mua giấy in báo qua người môi giới tên D, nhận 03 hóa đơn đứng tên Công ty TA có chữ ký “Giám đốc Phạm Thị Ngọc S.” Mọi thứ tưởng tròn trịa cho đến khi xuất hiện Kết luận giám định số 232/KLGĐ (PC21) ngày 05/9/2007: chữ ký “Phạm Thị Ngọc S” không phải chữ ký thật; và thêm một mũi kim nữa từ Công văn 2001/PC64-DD7 (21/11/2017): nhân thân/pháp nhân liên quan không khớp. Tức là tờ hóa đơn này đã bất hợp pháp ngay từ gốc—dù doanh nghiệp có thể đã giao nhận hàng. Vì vậy Chi cục Thuế quận PN mới mạnh tay bằng Quyết định số 457/QĐXP-CCT-PN-Đ3 ngày 25/4/2007, loại toàn bộ VAT đầu vào liên quan; và cách xử lý ấy dựa thẳng vào Công văn 4215/TCT-PCCS (18/11/2005): hóa đơn mua, sử dụng bất hợp pháp thì không được khấu trừ/hoàn VAT, không được tính chi phí TNDN—truy thu ngay phần đã khấu trừ hoặc hoàn.

Đến đây, nhiều người sẽ hỏi: “Khi nào thì kết luận một tờ hóa đơn là bất hợp pháp?” Luật không cho tùy tiện giơ tay: muốn kết luận “hóa đơn bất hợp pháp” phải có nhận định của cơ quan thuế, cơ quan công an hoặc cơ quan chức năng có thẩm quyền—điều này ghi thẳng trong Thông tư 61/2007/TT-BTC. Đã có vụ việc, tòa nhắc khẽ cơ quan thuế rằng chỉ một thông báo nội bộ về tình trạng doanh nghiệp là chưa đủ để quy luôn các hóa đơn là bất hợp pháp tại thời điểm ban hành quyết định; bằng chứng phải đúng cơ quan, đúng thời điểm.

Ngược lại, với “sử dụng bất hợp pháp hóa đơn”—tức cách dùng sai—thì không cần biến tờ hóa đơn thành “giả” mới xử lý được. Thông tư 153/2010/TT-BTC (Điều 21) nêu luôn những trường hợp sử dụng bất hợp pháp: ví dụ dùng hóa đơn mà cơ quan có thẩm quyền đã kết luận là sử dụng trái phép; còn khấu trừ VAT thì từ xưa đến nay chỉ dành cho “hóa đơn hợp pháp”—tinh thần này chạy xuyên suốt từ Thông tư 129/2008/TT-BTC đến các văn bản hiện hành. Cứ nhớ một câu cho gọn: khấu trừ chỉ dành cho “hóa đơn hợp pháp”, và “hợp pháp” đi trước “không dùng tiền mặt.”

Nếu phải đặt hai cuốn kịch này cạnh nhau, bạn sẽ thấy hai số phận rất khác: ở câu chuyện cát, doanh nghiệp tự chọn sai tờ hóa đơn để kê khai—đó là sử dụng bất hợp pháp hóa đơn; ở câu chuyện giấy in báo, bản thân hóa đơn không thật, chữ ký không thật, pháp nhân không thật—đó là hóa đơn bất hợp pháp. Trường hợp thứ nhất, tự bạn xài sai thì “đòn” sẽ đi theo hành vi sử dụng (đến mức trốn thuế nếu đủ yếu tố); trường hợp thứ hai, tờ giấy đã sai ngay từ trứng thì VAT rơi không cứu nổi dù bạn có chuyển khoản, có giao hàng.

Và để câu chuyện không chỉ là nỗi thở dài, hãy để tôi “kể” tiếp phần thực dụng mà bạn có thể bước ra làm ngay chiều nay. Khi nhận hóa đơn, đọc nó như một hợp đồng mini: ai ký, ký thay hay ký thật; pháp nhân còn hoạt động hay đã bỏ địa chỉ; số hóa đơn còn giá trị sử dụng hay đã bị thông báo thu hồi—những dấu hiệu ấy thường nằm ngay trong kết luận giám định hoặc văn bản xác minh (như 232/KLGĐ—PC21; 2001/PC64-DD7), và nếu bạn thấy một chi tiết “sượng”, đừng vội đưa vào khấu trừ. Còn khi dùng hóa đơn, hãy xem mình có dùng đúng tờ của đúng bên bán theo đúng hợp đồng không; đừng để rơi vào cảnh “mua của A, kê khai hóa đơn của B” như vụ cát—nơi tòa đã chỉ mặt điểm sai bằng Bản án 31/2016/HSST. Điều kiện khấu trừ vẫn vậy: hóa đơn hợp pháp + thanh toán đúng chuẩn; “đẹp sao kê” không đủ nếu gốc pháp lý của tờ hóa đơn không sạch.

Trước khi khép lại, cho phép tôi để lại vài “cột mốc” để bạn dẫn nguồn thật chắc tay khi cần: Công văn 4215/TCT-PCCS (18/11/2005)—không khấu trừ/hoàn VAT, không được tính chi phí TNDN, truy thu ngay khi mua/sử dụng bất hợp pháp hóa đơn; Thông tư 61/2007/TT-BTC—muốn kết luận “hóa đơn bất hợp pháp” phải có kết luận cơ quan có thẩm quyền; Thông tư 153/2010/TT-BTC (Điều 21)—khái niệm sử dụng bất hợp pháp hóa đơn; Thông tư 129/2008/TT-BTC—chỉ khấu trừ khi có “hóa đơn hợp pháp”; Quyết định 457/QĐXP-CCT-PN-Đ3 (25/4/2007)—loại VAT với case giấy in báo; Quyết định 1027/QĐXL-CCT-KT1 (13/10/2014)—xử lý VAT từ bộ hóa đơn của “doanh nghiệp ma.” Tất cả đều nằm trong hồ sơ bạn đã trao, đúng số và đúng chữ.

Vậy nên, lần tới khi bạn cầm một tờ hóa đơn, hãy tự hỏi mình: tôi đang dùng đúng tờ của đúng người, hay tờ giấy này đúng người nhưng… không đúng “người thật việc thật”? Chỉ một vết mực nhưng có thể rẽ hai số phận: sử dụng bất hợp pháp hóa đơn—lỗi ở cách dùng; hóa đơn bất hợp pháp—lỗi ở tờ giấy. Nắm đúng lằn ranh ấy, bạn sẽ biết khi nào nên bước tiếp, khi nào nên dừng lại và cứu mình trước một quyết định truy thu lạnh lùng.

Mr Wick Kiểm toán - Đào tạo Kế toán chuyên nghiệp
ATC Academy | Công ty TNHH Đào tạo và Tư vấn Á Châu

Khóa đào tạo cho Kế toán đáp ứng vị trị KTTH, KTT | W1. Tư duy Kế toán 30 chạm 30.
Bấm vào dòng chữ này để đăng ký nhân tư vấn để học W1| Tư duy Kế toán 30 chạm 30.

Hãy ấn like, subcribe các kênh của Mr Wick Kiểm toán để theo dõi và cập nhật các thông tin, kiến thức Kế toán và Thuế mới nhất!
Website: https://taichinhketoanedu.com
Facebook: https://www.facebook.com/mrwickkiemtoan
Youtube: https://www.youtube.com/@mrwickkiemtoan
Tiktok: https://www.tiktok.com/@mrwickkiemtoan
Group: https://www.fb.com/groups/diendanthue.new